Dissertatio super vers. IX. cap. I. prophetæ Amosi [microform]...

— . fiiper

vers. IX. C

quam

ina annuer:

Sm PRJE,

VIR

GSIANl

^ Graecae & LL. Orieritt;Prol

: faniigeracifli

Domim JPatrpni dt^ Pracej;

// atque obfeqmi cultuaterm
,1 pro confequenda legitime

publico cxainini
X RESFONDl

JO. JACOBUS LAITENBE

Seren. Scip. & Magift:

InAudit:orioPhilo(opi]

/ : j4Ji Sem Janii Anno

~ '^v¥mGt/E> Typis JOSE

v'

quam

nuente grati^

IR I

i^miat^^Excellentilfimi

tt; Prof. Publ. Ordin. longe

igeraciflimi.

Pracej?torisJui omnipietatis

Itu Atermm devenermdi^
ia le^*time laurea fecurida,

sxainini fubmittic
SPONDENS

ENBERGER , KirchQ-Teec.

k Magift. Candidatus.

Philo(ophomm aeftivo.

'mii AnnoMBCCXVJ l L -

3is JOSEPHI SIGMllNpi. ^:

-/; w.,

.")

75 ,

i

#■

3^fe

-iS^ ( )}f^

Textus. Am os. L v. IX.

nD Sic, ChaWplD Secundum hxc, cft heic particiila adfirrauiva &
fimilimdihis , non vero loci, uti {umitur alias GenS ii v.f. Exod.2.v. i2*
neque temporis, uti legitur Exod. 7. v.irf, i.Reg.tS. v. 4f. quod quidem ex
contextu fempcrpatct. ._

\*JD5< dixit, prolotutus eft. Denotat hoc vcrbum non femper ipfum
fcrmocinationis acaum, fed in muUis S. Scripturs locis prq cogitatione fu-
mitur ex. gr. P/aini. ro. v. 6. Sc 11. Pf. 14. v. i. Vf^s^- v. 2. ubi quidem femper
refpedus habetur ad ph , nam dicere in corde fuo idem eft ac cogitare , quia
fineterminis cogitare nonpoffumus, fed illos, dum cogitamus quanquam far-
pe non refledentcs neque attendentes in animo noftro formamus. Quin'
cum etiam detur Xoy^ ypci7r7@^y nullum eft dubium, quin to ^iO^J huc
quoque queat aptari, cui tiim refponderit illud Zacharianum Luc. i.v. 6^,
f^ ci4Tf}ff-as Tnvemihov typa,\l/i hiyoi>v* cum tamcn fcquenti dcmum verfu
os ipfius apertum fuifle dicatur,

" ' Nemini autem mirum videatur, quo4 divinus nofter vates firraiffimo
audtoritatis divina fundamento fuum fuperftruatvaticinium : erat cnim hxc
Gommums ratio,qua fandi oraculorum divinorum Interpreres vocationem fuam
immediatam atque revelationis divinitatem probarunt , omnemque proprii fig*
menti fufpicionem a fe ambverunt, ttxquoprophetianon fluxin. Petr. 1.2J.
Principiuhiietiam unicum,ex quoomnesTheologicxconclufiones dcdbcun-
cur,hoceft : Dominusdixit, vel verburaDei. . .

mn'» JEHOVAH ex revclatione Mofi faa:a.& explicatione inefFabi-
lis hujus nominis Ifraelitis notus. Exod. 3. Eft. ver6 hoc proprium DEI
nomen l rad. Hin Ipfum ab cftentia fiia denominans, quod egregie fidelif-
iimUs verborum ipfius Interpresjohannes Apoc.i.v. 4. exprimit , fcnbens ;
t^m ^ttItS ouv^ H^onv^ m o^X^litm- Sunt etiamqui piis fuisme-
dijationibus pauio altius eve<5li ncnfine fingulari eruditorisim adplaufu ^ (uf-

fragio

'fragio augudiffimum illud Noraen trestemporum ft)rmas DVI n^*1 "«h^ infe
continere perhibent , neque curant nimiam eorum curantiam > qui fi derivatis
hoc nomen fan6l;iffiraum accenferetur, perfediioni ipfius aiiquid detra«5fcutu
iri prajtexunt , aut de eo operofo conatu foliciti funt , quafi fi |ixc ftetcrit fen-
tentia , in Deo fucceffio tempbris ftatueretur : nam quidquid regeratur , fem-
per eo res reeidit, quod ipfe S. Codex Deumvocetab Heri&Ho.die, neque
tamen temporis fucceffionem, fed abfolutam ipfius aeternitatem atquc immu-
tabilirateto innuat , qubd fandliffimusipfeDeusMofiquairentiinjundumvulr,
ur Ifraeiitis Eum fuppetiasprajftiturum fignificaret , qui vocatur *1^N \\^T[^
riTli^ Ero , qui ero , vci funi qui fum , quod nihil^aliud indigitat , quam
Deum efle Ens exiften* aft ajtcrno in aeternum , omhibusque aliis extra fe eflien-
tiam & exiftentiam communicare. vidi plur. in Diftert. Excell. Dn. Prxfid.
dc i^om. Tetrag, mn^. Cum vcro fand:iffimum hbc Nomen Deo fit eiren-
tiale, &ficomniaDeiattributa, inter quae cftjuftitiaipfiusvindicativa, quam
fufius. Prophetanofter per integrum hoccaput declarat , involvat, cum magna
• Emphafiin hac legali concione praefigitur, Eft autemincommunicabilc omrii»
bus aliis Creaturis extra Deum fubfiftentibus , interque hos ipfis etiam Ange-
lis , qtii quanquam fint LegariDei, fplendidiffirao tamen hoc ipfius TituIoi%-
iSgniri nequeunt. Ethoc prifcis Patriarchis ante Mbfennon fuitignotum,
Gen. 5>. v. i<?. lllud enim Exod. <j. v. 5. non formalitcr , fed pragmatice d^ fin-i
gulariffima demonftratione Majeftatis ac virtutis > quas Nomini divino infit, in-
teMigendura , vel juxta Dannhax^p^erum interrogative cxplicandum eft per non-
Jie ? vid. B, D. Dorfchei Pent. difp. n. §. 14. , Oppofuit illum Propneta non
fol«m falfis Gentium Diis , quibus Ifraelitaefe fubmiferant, vix enimgansfa-
cilius ad impietatem & i»"eAy3-e/r;;,frt ethnieam prolapfaeft, exquaratioticii^
lorumidolomania totiesNredarguitur , fed ctiam omni cordis iigmento, fub
quo Ifiraelitae yero Deo infervire cogitabant i cuiaccenfemusimagines vitulo-
rum, quos Deum Patrum fuorum reprajfentare fibi perfuadebant. Peculiare ha-
bet /acro/andiim hoc nomen Synouymum dum vocatur y^lpH Q^ nomen fan-
(ftjtatis, quo efientialis fupremd Numinis fan<aitas, puritas& infinitajuftidapul- .
, cherrim^ fignificatur., De ultcriori tremcndi hujus Nominis expreffionc con-
fulantur Viri dodi, quorum inregros de eo commentarios fcripfere aliqui,
vid. Scriptores ad L^six.. 24. Maimon. Morencbochim. Lib. i. c. ^i. ^Q* & DruC
de nomine f etrag. Seld. de Jur. nat. & Gcnt. Libr.II. c. 12.

i;»1 TiWr^ Si' Haapenus Propheta in genere & ia fpecie iramDei gra-

viffimis

iiMii mr <-ii- iiir — n '111

'^(})8»-

vfSmis judiciis advcrfiis peccata flagrantcm denunciaverat , nimc ad Tyrids
fcccmvertit , parrhefia hac atque zelo prophetico docensa qiiod officio Elcnch-
tieo aminiftro Ecclefiaj fatisfieri nequeat pcr generalem tantum peccatorum
ftricauram pra?fcrtira in vitiis dominantibus. Reteglt dutem iJIa fub norainc
BiyttJa, quod qnidem in genere de peccato accipitur, fpecialiter autem de-
fedioncm vcl Apofla/Jam notat, &de peccatis pEosreticisfrequenterufurpa-
tur. "Sacr^ enimliterx fub hujus nominis ctymoIogiaproducunteaspra:va-
varicationes, quxcontraprimamlegisdivinjB tabiaIamfunt,utSpiritualeadul«
terium pcr idololatriara commifiTum Efaj. 50. r. abominationcs, quibus hoftes
Ecclcfiae cxpurgandis immittuntur Ezcch. jp. 24. Efai i. 28.Dan.8.'i3»dctrans-
gr^ffione fecunda tabulae , Exod. ii. 8. damnofis irjc efFedibus, Prov. ip. 12. de
peccatisoris,Prov.io. 15), cap. 12.13. Opcrum, Prov.i5j.i5. profano mentis epi-
cnreifmo ,Pf. 3^. 1. imo deenorroitatibus )ura natur^ violantibus, qualiserat
inlquiffima filiorum Jaeobi in fratrem Jofcphum per attcntatum fratricidium,
commifTum plagium & ycteratoriam mancipationem graflatio , cui ipfimct hunc
titulum impofucrunt Gcn. p» 17. Ipfa: facrae litcra: gradum majorera inter
U^Si praevaricationcm & DNOn vclquodcunqucpeccatumagnofcunt Job.34.
57. Vi»erg6hujusdedu(5l:ionis divinus vatcsinaccufationegraviorum dcli^o- •
rum pdEupatus efl , quae quomodo fub certum numerum~^riim hic tum
ctiam l'n antccedentibus & fcqucntibus redigat diccndo 1^1 n^ltl) IV nunc
fecundum variantes fcntentias difpiciendum eft. Alii enim h«hc numerum
accipiunt ordinativc, acfi ad primum, fecundum&^tertiuin crratum Deusqui-
dcra .connivcrc & moram fcrre queat , accedente quarto ad judicium & rctri-
butionem fefe accingat , quorfum trahunt locum JobianUm c.33. Z9. qui ta-'
men fub determinato humcro fxpius rcpetitum condonationisa<Jium vidctur
infcrre. In hunc fenfum AbcnEsrade trina dchortatione apeccatis , quam
quarta vice rctributio fequatur , cxplicat. Scd non opus eft hic a numcro car-
dinaW recedcrc , quamvis in aliisScripturaBlocisid ficrifoleatvid. Glaffii Phi-
iologia f acr. Lib. 111. Tr . i. c. 1 4. Quidam per tria & quatuor graviora & do«
Kiihahtia vitia fiibinnui volunt, qua: quafi chorurainter rcliqua peccata du-
cant. Aliiad fpeciem deile(51:unt.& R. Aharbinel , qui cum quartum fem-
per pcnes omncs natidnes a Spiritu Dei detcrminatum inveniatur , reliquatria
aqualiter inter fex illospopuids ccnfur^ divinx fubjecaos liberam grafTatio-
ncra invcnifrc aiE^nominatimquc exprimJc rT^T imDy Idplolatriani , JW^^^V
•^vS^ rete^ionem miditatis dc irrcverentiam fanguinis ac inceftum , Sc

. A 3 CiDT

13^01 npiSJt» efFufioncm fanguiftis i. e. homiddium, .quorum frfum fcek-

rum intrinrecam malitiam atque iljegalitarem hx gentes a^nofcere potuiflenr,.

nifi §c luminis naturalis rcintillas extinxiferit, - Hinc fatis erat hafce gentcs

ipfi natiira; legi vim feciiTe, & noviflfe / quod qui rei fuerant talium deii<5tQ-

rum 5 qualia ipfse per apertiffimam tyrannidem & fuperbam defraudationens

commi/erunt j morte digni fmt» Kom. i . v. 32. Quidam nimium abludunt »

Sc deteirtia ac quarta generatione vitiofam vitz confuetiidinem per traducem

quafi propagante cxplicant , refpicientes ad locum Exod. 20, v. 5. Nihilenira

dc hominibus , (ed de ipfis vitiis Prophetaloquitur. Aliihunc numerum iti

compofitioneexplicantj quatenus feptem emergunt, qui aliais dieitur nume-^

rus facer atque perfe^tionis, mentem Prophet£e6expiicantes,quodmcnfii-

ram peccatorum compietam effe fignificare voiiierit. Quorflim pariter re{j)i-

ciunt illi , qui perNtrja & quatuor indefinite totum peccatorum ciimulum ex-

prefrum efle volunt, dequo exemplaextant.inGraif. Rhec.facr.Trad.l.c.iJ.

de Synecd. In hunc fenfum vindidta divina in peccatum diu cumulata de-

mum exardefcere flatuitur , qus Deus etiam in libro Omnifcientise in nume*

rato habet, memoriale enim in oculis divinis extat Malach. 3. %(S 18, imo ac-

• curate noyit, quandodebitum ad myriadem talentorum afcendat. Matth.iS.

V. 24. Et quam vis omnia peccata mortalia fint , quia inlinrtam Dei fandti-

tatem atque^uftitiam lajdunt, unum tamen ratione circumflantiarum alio gra-r

vius efl. - Opera;-ver6 precium effe duximus, ut annotationem R. Sal, Jar-

chi fuper ha^c verba huc ponereraus , qu« ita leguntiir in explicationc ad hunc

loeumhimihn-iOTD apn idvotS w ^Sy pN •'y^an^TOsshy
on^nynipsN ni hn nm n^i-yn w:jmyi ^^^ pf hoi ~vi<i.

JBuxtorf Bibl. maj. cura paraphr. Ghaid. ,

i;33St£;N NT; Non avcrtam illud , non parcam. Mhaec Conjug. Hi-
philica, fut. temp. a rad. ^ilttf , quod-per fe clarum efle jiidicamus. Hinc
iion immorabimur ifti diutius , fed cum etiam hic in fententiarum divortia
abeanc , quid pet verbum intelligendum , tum quorfum fufHxum relationem
fuam habeat , difpiciemus. Alii enim de converfione vel redadione i via ma-
h interpretantur , inter qnos R, Sai. Jarchi, qui locutionem comparativam
cxinde facit , acfi per ellipticam concifionem pofterius membrum oraifliim 6c
hoc modo fubintelligendum ef!et , fi pofl tria delidlalmo quartum noncon-
verto , quin fumam retributionem , quanto minus pofl piura & tam multa
commifla ? Aiii in CenQ^ abfoiuco in eundera modura interpretamur/ Sunc

aucena

[7]S«

autem alii>quideredu£lionevelliberationeexmalopocnaliidacdpiunt,qii8-
fi cornminatio divina in continuationem ftatus ihfelicis per judicia divina in*
troducendi intcnta eflet. Hi omnes pronofnen ruffixum adobje<5iumperfo-
nalc fefpet^ura habere ftatuunt : quia autem hi populi in diveffis numerisat-
quc divcrfo-genere a Propheta appelIantur,pronomenautcm neutralceft, ad
©bjej^aum perfonale coramoderefetri , & confequenter priorcs explicationes
iocumhabere hecjueunt, & faciiior fenfus emergere videtur, quandoadob-
jedtum reale accommodatur , quod eft vel decretum divinum puniendi, quod
non fic retradandum , in qao fenfu in bonam partem accipiturNum. 23. zo.
.vei ipfum malum & decreta devaftatio , q\xx hic particulariter intimata
cft. Eodem modo hujjis verbi fenfus occurrit Prov. 29. v. 8. Quod fi
ctiam hic fenfus locum invenit, priores pcr tacitam connexldnem involvun-
tiir. llbi enim Deus decretum puniendinpn mutat, & calamitatibus publi-
cisliberam&: indeclinabilem graflatioi^cm adverius peccatores pcrmitriti ibi
mens absquc converfione in fua corrupcione adhuc immerfa eft , & retributio
ipfofa6lofequitur. Illa ergo immutabilitas non fundaitur in abfoluta Dei vo-
iuhtatc, fed praefupponit praevifam hominum pertinaciam & perfeverantiam
jn peccando ; mallet eriim divina bonitas conftanter per benedicllonis ef-
fedlus hominem beare, fi modo ipfe gratiofam dilpofitionem admitteret, ne-
que f eipfi^ m indignumredderet;Pf. 8u 14» i^. Ejfai^g. 18. Hof.15.9,

SZa"iWn hy propter concluder« illos. Praspofitio nv hic non vi-
~deiur,caufam fimpliciter denotare, ut in aliis Scripcurse S. locis , taminobje-
iSfco perfonali , ut Gen. 2<», 7. z. Sam. i.i6. quam reali, Gen, 37. 8. fed
finjul cum denotatione caiifa prjEcipuum illius pundum & aliquid fingulare,
quod prae reliquis majus addid.erit pondus , inquo potiflimumdecernendicau-
fa fundetur, ficutaliasin conjun(3:i6ne copulativa & officium connedendi -
Sc intendendi concurruilt.-. Ut Jof. 2. ib. llcitur autem Propheca hic
"voce "^^jiOn qua: in fignificatione Hiphilica & concludere, Sc haud raro tradere
auc prodere , uti heic quoque locum habere poceft , denotat : nam plerumque
laui ita tradebantur , in fervitute detenti, vinculis & compedibus oneratimi-»
forimam mancipiorum conditionem fubire cogebantur, & dirillimis omnis
generis criiciatibus a Tyrannicis fui« Dominis herifque exercebantur.-
JloStf? niSj : exilium perfedtum : reddidit B. nofter Lutherus hoc modo : ,

bajum/ M fie bic gefangftie miut in^ tawh ^bom. tjertriebeu / qui fenfus

iacil^ cum fbnte conciliari poceft. Notac Rabbi Sd. Ia<chi ad h^cverba

noSy^mSA fequemia,- lohD-^NT^nownrann-^n^^Nwrnh:^

s;"^'^;^^©^ a^oVoan o^^tuainv D*>inn- hy a-^ioiir^^niy ^u^m

DerenruPrpphecsinicquencibusdifpi'; "nJ^ ■>U?JN l^y pl DniN,
ciemus. - .

tZD^INl : Edomo. Hoc tioitiine I. infacris infignitur EfaVus fraterjacobi
Parriarchs , qui hoc cognomen accepit, velex ominofanacurjenota , quiaru-
bicundus inftar turiicaj pillofae ex ucero exiit Gen, zf. v. i^. vel cafu qiibdara
accidentario ita adpellatus efl: a rufo edulio , quo privilegium atque jus pri-
mogeniturae commutavit, quod ipfae S. llterx teftantur. Gen.iy. 50." Non
ehira infrequenter fit occulto Dei judicio ^. utinperennem vel alicujus fadtilau-
dabilis vel alicujus aufi deteftabilismemoriam noraina quadamvelimpdnin-
tur , vel ex communi plebis repecitione adhaerere foleant Deut. 1^,10, vel in
(ignum fuperioritatis dantur Gen. 41. 4f. Dan. i. v» 7. nec tanien probaturin-
fana convitiatorum libido, qm variisprobrofis nominibus proximum dehone*
ftarej&: plantamipfiacl%ere non erubefcunt", velquandoignbminiofistitulis
Ecclefia aut religio profcinditur. Verum enimver^-nomirianobisnihil no-
cenc ,~modo in rebus riihil fubfit Matth. |. v. 11. U. Qgicunque aiitem Efavi
Saturnini ingenii ftudia atque fata exade fcire voluerit, confiilat fcriptiiram
facram Gen.i^.i6.z7.j<S, IL Hocnomen eftgeritilitium, quod fupponitur
pro univerfa quadamnatione, cujus conditor fuit Eiauvel Edoma quo Idu-
msEi fuerunt adpcliati Gen. 5<».45. Mal.r. 4.fqq. lil. Ipfa regio hoc nomen
induit Pf. 60. 10. 11. Plal. log. lo. ir. Habitab^nt autem pofteri Efavi ad mon-
tem Seir Gen. $<S. 8. 5?. Num. 24.18. Jof. ir. 17. IV. Per adpellationem Sy-
necdochicarii in commune omnes hoftes atqriepcrfecutores Ecclefia Edomi*
tarum nomine venerUnt. Efaj.(>3. i. Joel.3. rp. Addunt autem V. Judxi^d-
Jiue aliani fpcciena , & in plurimis Scripturjc locis Edom interpretantur de Ro-
mano imperio 8c ftatu Chriftianorum , omniaque vaticinia de deft;ru(5tione
Edora agentia in Romam trahunt , & odiolam defcriptibnem Edomajorum
vel Chriftianorum addunt , utR. Bechai in libr.rad. Hak.kemach~locnm Efaj,
6^. V. 17. Icruce fe fignantes defcribit Dn-^niyaiTN vmrh pH^^^^W
iND7 jND^ quiconfueti funt movere digitos^fuos huc &illuc,&yerba;poft
nnam in medio teda malitia exponit DnN Ity i3"iyi ^nOT deftaminei.
e. fiJo oblongo 8c trama, i.e. filo tranfverfb Edomi: hoc modo criicemSa*
lutis noftra: fignum adpellare folent. In hunc finem & lineani Imperatorurii
Rpmanorum ex Iduragis d erivar e laborant , & exChronicis fuisjftudent, vid,
Buxtorf. Lex Talmud. voe, tZDnNltemCommentariusRabbiAbarbinelis ir»
hunc locum, Secunda autem figriificacio pociffimum hic locum habere videtur.

T*^pT N!1> neque recordati fiint; Comniunis hisc efl; fignificatio hujus ver-
hi j quanquam dc a rionnuUis ad odotatum transferturj quando nimirum de (a-
crificiis ufurpatur, quemn fenfum trahunt PXalm zq, v. 4. ,^'»Ji.n3D~4ir^l')D!^
odorctiir omnia facrificia Eua. ^ • '

r»^*lD feederis. tJndc fuam trahatoriginem& derivationem hocno-
men, non conveniunt j qui circa indagandos vocum natales'foh'dte occupa-
ti fiint. Alii a voce ri'^^ felegit , ilhid defcendere Gontendunt , idque ex
ordine, qui pleruriqucin padis obfervatur ,'probatiim cimt. cum eligantur,
aut feipfas cligant perfonje , quas confenfum fuum de facibiiab Vel omittendo
aliquo conjungunt. Alii malunt rcferre ad Nlp & 1 c^dendo detivant , eum
vidirax vc«di in pangendis ftBderibus folebant;!, uti Gen. i;. v. iG..;clariflimun*
cjusrei docunientum nobis exhibetur. , Quamcunquequisample(5taturfenten-
tiam, litem nos eimoturosnon efic poUiccmur. - .^

tZD^nNfratrum, afing. HN.Eft hocgenerale nomen , & non tantum
iratres uterinos , fed propinquos etia^n agiiatos , qucmlibet proximum > auc
fratres hioribus , aut profeilionc, aut gente, aut amicitia jundtos denotat, quod S
miiltis'S. Scriptufa:-locis elucct, ut.Geri. 14. 14.^67.15.4(5. Ltw.i^, ly.Prov.
18. 19. Quo hic fignificatu fumatur, in (eqiientibus declarabrmus , ubinunc
iper iritegrum nofttum verfum ^jufque fummam Divina favente Gratia pro vi-
riiim nofiirarum imbecillitatc percurremus.

^ Dirigitur autem ,in prjeferiti hoc vcrfu cortcio adverfus Tyrips , qui aa-
tepmnia reifiiiuntur. gravium deli(3;oriim,,t;ura xngeriere,tumin fpecie, in
•qiio fl:atH Jam examinandi vqniunt. ; Judicium ergograve indidturus divinus
vates non fuo nomirie agit;, fed provpcat advdi^tumjehov^cx diverfa ratio-
ne I. enim diverfi Prophetjc Tyro favorabiles p^ aeconcs non fuerunt, fedad-
verfus^graflaritiaipfiuspeccataacriorizelQ egerunt: teiliraonii loco inferviunt .
illa ([)o^tim qus Jefaic. 23. JcremiZy,i7,. &47. Ezech.autem c. icJ. v. 17. 18.
iQ. habentur , quorumprimns Amofoper aiiquotannpsff-yy^^pov^^ifuifrecrc-
ditur. Hi onGjries uno Dbmihi Spiritaloquebantur -,- quoruni<ry/*^&)v/ct^ n»-
ftri tatiquam reliqiiis prioris inftrudtipnem coelitriis acceptam quau compro-^
barunt. II. docere yoluit,Eundem mentis fuaj.declarationem edere velle, ad-
verfus quem Tyriorum peccata ultimato pugnaveraht , tantum quafi dicens?
Multi hactenus adyerfiis Tyriorum yiplentiam , fafl:ura atque iuxuriam locuti
funt, proteftantes adverilis y,imr&: yiplentiam , fed (tirdis auribus dfxerunt,
,& nimis tcRuisillorumvox erac^iniiricautembQitiirius, qui loquitur& vocac
"■;■ .,:/'-^_:' H "" ^' ■ - ^ — ■ •;-. tcrrata

terratn ab prtii folis ad occafum ejus Pfal. f©. y. i. ps ruum aperuit adveirfus
T^yrios , cujus vocem^ fi in mentes hon penetravqrit» in effedu perfehtifcent.
III. Convincere.voluitpeceaminofara gentem , quod Deo ftatus ipfius fatis
<;ognitus fit. Sapiens etiira npn loquitur , nifi de rcbus, quarum notitiam fuh-
datam habfct, quahtp magis Deusj quiccetum & cerram implet Jer. 23. 24. cujus
oculis pmnia riuda funt Sc adaperta Ebr, 4.15. Multi ergomulta loquunturi
multa (pribunt & pro.fitehtur d.e Regnorum, fitu , locorum magnificentia , opura
abundantia , 4^r«?xiiuh^ felicitate , incolarum numero , pplitico ordine: & ftatus
oujuscunque arcanisy fed. Pi:(6phetal>ic'aperit alicer Deum fentire,' &; ante
omnia roqui dietktu ditujus popiili qupad, ftatum & conditionem in oecono-
niia pietatisatque yirtutura aiiimi& cpritrariorum illis exccfruum ilficut dc S6"
doma cum Abrahamh locUtus eft. Gbh. 18. , Obje^um perfonale ergo hujus
vaticinii eft Tyrus , cujus nomen Videtur defutmiim a rupe praecipiti , cui in
mari ffiperaedificatafuk, in Hcbrso "ll^Sf , quod in aliis linguis corruptum Sar-
ram fecit denbminari , imo .8c hqdih , • quamvis a priftino^atii plane aliena
Sur dicjtur. Colndita fertiVra SidOhi^^^^^^ Jbfepho tefte circa annnm-M. 17815« -
1. 5., A.M. Efat auttemfiiEc regip, ih qua turie Palietfrus ft
^ t^ria a Dep deftinata ttibui. After Jofl 19. 25). Sed nunquam ab illa occupata j
& propterca non minimapars quafipra;Gifa;abiIIa benedi<3;ione, quaMofes
ipfis prjedixit tingendos efJe pedcsin oIeoi'caIceosex«Ere &ferro cbnftituenr
dos, & famam noraihis peirennatUrahi j jh fertihtatem i» metallifpdinas divi-
tias & commbdam occafibriem cum aliis pbphlis per.;commereia in nOtitiam
deyehiendiintendensPeut. 35.24, 2j^,_.EratfemporiumceIe
tor colonias ih mari duxerat , adeo ut Caicthago in Africa/pani^a veneretur
incUnabuIa. Virgil. fiib. L^n. ita {cribit: ^^ ^ ^ •

; Urbsantiqua,fiiit^T:yrii tenuere coloni, v .

C^rthagoi Itallatn cohtra:stybferinaque longe I . . ;, \ ' .

Gftia,diveSopum;:ftudiisque?afperrimabelIi^'' ,.\ :^

facile autehi in Ionginquis"regionibus colonias plantare. p^otuit, qiSia 'credi-
tur navigationem invenifie , in qu^m finem Dionyfius Afer fcribit ; , Tipmot

Utque .inaris^yaftum prbfpete Turribus xquor, '
Prima raiem yentis credere doita Tyrus' "• >
PlininsJJb.y.c.i/^.inyentiopem hiercatursTyriisadfcribi poteh-

liam atque opes &: in cbmmercib mercatbirio cclebritatehyexadlusnoflfevult,

•.'■'".'■ adeat

adeat E'z.Qch.c,i6. dczj, & Zach. 9. 5. Quanta niagnifrcentia ex riiinis pri-
mis infurrexerit de eo vid. Curtius. , Habemus itaque hic urbem atque
portum maritimuni y.ficut ha^enus de locisiricontinentiadumerati ^deo
ut ftudiis fuis & vit^ occupatioriibus plane diverfis fe exercerenf ,^ diffc-
renti modo vidum atque opesruasqugererent» Elori itaque externo&in-
colaiuini felicitati pihil.deerat, & opum affluentiammarequarifinemole^^^
fuppeditabat.vDeus autem pcr cerifuram Propheticam tria & quatuor, ideft
varia atque multa yitia in Tyro notavit/quibus mcnfuram peccatorum iniple- ,
vit. Prpphetica oraculanobis aperiuntfveftigia, nt ex multis quaedam m-
venire poilimus, luxum fcilicet, Scdelicatam yivendi rationem in perpetua
hilaritate Efaj.ig. 7. sediumfplendore Ezech. 26.i2.&omniumadextremara

mollitiem compofitione Ezech, 27.4. ^.(j.y. <J);A<twT<atVj quafibimaximc
placebat Ezech. 27. 3. ultra fortem humanam fe pofiiam credebat. Ezech.
28. 2ii donaanimiipfa admirabatur. Ezech* 27^:5. 4, ^^bonis fortunsE confi,-
debat , ibid. imperiofa i n vi cinos evadebat. Ezech. 16. 17. ex fpoliis mifcr ,;
roruhi ditefcebat, & ruinam aliorum pro incremento fuo habebat Ezech. i6,
2. Ppazfertim vid. Ambrbf. 1. 2. Offic. c. i^. Notatur quoque violentia;
ip^Gus p^opter negotiatibriis mvltitudinem , quae poft fe trahebat corruptio-
ttem donorum animjE & profanationcm omnium.facrorum. Ezcch. 28.17^
18. Hinc videntur Tyrii nemim qiiidem ex opibusomniumftationumad ,
fc traxiflej at fimuIexIonga.confu^etucfine cumextm^^ cfiam habitumpef-'
fimorum vitiorum, Et fi ulla peccandi datur 6ccafio,certe commerciurii mer-
catorium /eft Syr. 17. v. 2, 5.^ Status negotiatorum quidem fimpliciter &
iri fe fpeftatus beo nondifplicet, &cpnimerciorumratio etiam interrege-
nitos locum habet i. TbefT. 4. 6. Si modum a Deo.praefcriptumtenet Lev..
19. 5(5. honoratui: etiam, elegantibus parabolis v Prov. 31. i^vMatth. 15. 45.
excmplis honeflis , riiaxime ut temporibus Salomoriasis viguit. Cavcn-
dunwutcmqulimmaxime, ne ejusmodiinvehanturmerces, quae luxum tan-
tum alant, fed eaitantum, quibus indigenti«& neceffitati civiuni confula-
tur, non vero mcrcatorum avaritise folum : Nimium enim lucri fludiurti.
-fsepiusdiyin^ juftitk contumeliam, corifcienniae fligma, proximo autem varia
damriainfert, nec. juyant fpeciofas excufatiQncs, quibus ejusmodi impofluria
patrocinium .qujeritur: quod Tyriprum exemplo clariffiriic edocemur.

PrjEtermiftis auteqi hifce omnibus Propheta ad fingulare Tyriorum pc(>
catum dcfcendit, traditionem fcilicet prodii:oriam Ifraeirtarum irt fcrvitu-
tem Edomaeam, exqua non crat fperanda liberatio,

B 2 ' ' Gum

Ciim alitem ex facrjs literis vel quodam allo nibnumento non conftec
'ftjoclus , quo Ty rii fjopulum Dei in vilem 'maricipatu$ duriflimi fdrtem invol-
veriht , uiliil certi afrercre.licet. Yel' enim ap^rt^s' hoftilitates exercuerunt
adverfus finitimas tribus , & eos , quos fors belli ihfeliccs fecit, ac iti manus ip-
forum conclufit, Edbmazis vendideriint, ut in huhdinis fuis nulla mercium
fpecies deeflet , /i juxta cancellos hippocomorum. etiam &cdfJtt(,T%^wpp»ig y
plagiariis iatque mangonibus cxtaret campus vel forum y adveffus quos apud ,

.Romanos lege Fabia cautum erat r lex autem divina fub dvOj)6WQ^i<^£v tirulo
«mulatur i. Tim. i, lo. vel id fadum (ub ipecie- amicitias , quando IfraelitJeab
aliis nationibus vim patientes extraque fines patrije pulfi, quafi in afylum ve-
teri amicitia fancitum fefe contulcrunt Tyrum , & fic femet ipfos in cafles prar-
cipita^runt, prjEfidentemque fihceras familiaritatis opininonem graviter luerunc
©er (upra mcmomtum triftera cflFe^Stum. Poft^rius hoc pluribus Interpreti-
bus placet, praefertim quia de m'aleficiis Tyriis additur , quod.noh recbrdati
'fuerint fcederis ftatruth. '. Verbum liDT in facris literisnori fempernotat fim- ^
'plicem adliohem Inrelle(9:us, qui per quandam ratiocinationem eorum, quK .
jim antea cognovir & pblitus eft, recprdatur, fed fimul emergens exindc.
certum animi 7ru$-es vel inclinatioriem voluntatis ad concomitiantem alFedium,
Solent enijH fecundurii.lidiotifinum Lihgus facra? verba qHsdam non tanturii
^nificationem ufitatani , fed etiam quandam ejus quafi qualitatem , adjundrurii
aut cohditionem fimul indicare;; Glafl^ Grairim. Sacr.Lib. 3. Tr. III. Gan 14',
Sic Deus dicitur recordfrifoederis, i^uatenUsilludper eiFe«5tus gratiofos crga
pios declarat. Pfal. ipf. 8. Hpmoautem aliquid reminifci^ur, quahdP ex
repetitipne.mempriali ante adorttm vel fenfusvel afFe^Us animae ad eertarh
difppiitionem moVentur^ Ita ad perfuadendam benignitatehi &,humilem afi-
fc£i:um erga feryps pauperes atque peregrinoji prafedpitrir recordatio fcrvitutiis
iEgyptiaca^Deut. 15. 15. nec minus ex recordatiohe ciborurii iriordin^toi-tlm eria-
ta eft iriordinati adpctitus vehementior excitatio. Num.ii,yv. -Opppfita,cri«
_gp negatio 8c memof iae & affe^riuro abalieriationem fignificati ' Geri. 40; ij-w
2. Par. 14. 22. etiam efgajC^eum' E%. 17. 10. c. ^7, 11. Pari niodo oblivioni.pla-
ne tradita erat cpnfcjedelatio , eriatumque exiride ftudium: & boni. J&voris &
pforiitx officip/itatiS pian^deferbiierat, imo in coritrarium nifum abierat apud
Tyrrbs/ Quid autem per hoc foedus intelligeridurii fity difquirituf.- Alii eniria
accipiunt de 4r<Sjiffihia illa familiaritate atqUc neceflitudirie., qu« Dairt'di pri-
mum i deinde & Salpriioili intercelCt cum Hifamo, Rege Tyriorijna & mu-
■ ■ -' :'-\ ■' ■ / • ' ■ :' ■ -^ tuis

B« li i> !■ mitmmtimtm*fmimmtamumikmm*

tuis ngnis confiriTiata fuir. 2. Sam. y. if. i. Par.if. i. i.Reg. f* r, hfne Salomo

ab Miramo frater fuit adpellatiis i. Reg. 5?. n. Aliis autem videtur fubinnui

reeentior priftin^ amicitis renovatio, &utriusquepopuIfacI exhibendaira-!

terniratis jura fan^a obligatib, quam fine profanpNuminiscontemtirvioIate

iion liceDat: Ex hac ratipne mentio fit mutuorum commerciorum Eizcch. ly,

17. ij?. £x quo promtus evadit fenfus , qualis hic fraternitaS fignificetut, ni-

miirum non illa, qux^eft inter germanos vel uterinos Gen.iy. 26. Confan-

,guineos Gen.13. 8. Cu-5M5. Contribules Lev. 15?. 17. o<««cv^ fidei r. Cor. if.

,(5. vicinitatejundosi.Sam. 30, 2j. Collegas 2. Reg.p. 2. A<5t. i.itf. ied vitas

confuetudine amicitiam quandam finceram gignente coiiftituta notifiai. Reg,

20. ^i^ , Caufa violati hujus foederis &: renuntiatsantiquae benevplentiarnon

quidem aclditur , fed absque dabio exmutata fortiin^ jfacie evenit, utjuda^i,

qui in flore fuo qua^rebantur, nunc aTyro fortunjc fuperpondium nunc ha-

bentefaftidirentur; nov^enimdignitates, dicente Caflfiodoro , vcteres folcnt

amicitias immutare, Creat enim cor novum &novos aflfe^us novse digni-

tatis confcientia. Di vites fadi paupertatis amicos cum. paupertate fafl:rdiuHt>

ne quid penes cos de veteri inopia videatur refediflc, 'Semper enim apud

ihdignos mores crefcit cum poteftate fupercilium. Quanto autem encomio

Grnandum , quando majorum amici hsreditario quafi jure etiam. poffidentur,

& inter I^oneftas quasdam familias anteceflorum laudabilisconjundlibfemper

ievirefcic J^ad qua^ ftudiofemonct Salomo Prov. 27.10; &'Ilocrates adDe-

mon. ait, Liberos ut opuni , fic paternae amicitiaeh^redcs fuCcedere. Inimi-

ca eft autem Deo defultorialevitas & praj.ceps ad fingulas horas amicorum

^immutatio. Prbv. 17.17. c.ig. 24. AbenEfradiverfam hica noftrafententiam

jovet , qui fraternintis reiationera non quaerit inter Tyrios & Ifraeieni j fed

'^ .jnter ifraelern & IdumjEura , quia Jaccbus atque Ef^us fratJres eraht , ex quo

-hunc defenlit fehfum: Vidifle Tyrum, quod Edomsi pras omnibus natieni-.

bus fervenciusquaefiverint malum ifraelis, imo non recordati fuerint .faBderis

fraterni, ideoque Gonclufiftc Ifraelem in poteftatera Edomi ad vindiiaam fu-

mendatn, - Confentiunt cum hac exphcatione Mercerus , Calvinus ^tque

Drufius, qui uitimaverba T"1^T >^^'' pro 7rpoghofi(r[AfEdomi tanquam no-

Winis CoUecaivi habent&' partJculam 1 pro "itUN pofi^tam eflfe patant. Hoc ;

modo exaggeratio delia:i Tyriorum in.eo confifteret, quod fratres in ptaelia

armaverint i quod Deo^ abominabile Prov, 6i 19. Quia autem^ relatio -hxc

rfraternitadsin fubfeqiiemibus demumvenic, ideo hic non incelligendam effc

,_ ' , - B y , judica-

HW8 { H)Wr

judicanms. yideiTius vero ex hls omnibus ,; quam deteftaridum Ciz yitium
foederamruptio. Sunt enimfcederapromifliones mutu^fidci^betievoleritias ac
focietatis ardiifimae, quibus partes ad miitua auxilk, defenfionem & alia officia
certis cohxliribnibus prjcftanda fibi mutito obligaritur. Habentautemaucto-
ritatem fuam non faltim ab ipfo Deo, qtii fuo exeniplo 'fan^tificavit , (edSc
communi gentium confenfu &, praxi. Sanciebantur plerun^ue religiofa Nu-
cninis inyocatiorte» additis ritibus folennibus, quibti9»iri eYentum violationi$

) dirurii Anatlirema vel d^evbtio in fe fufcipiebatur. In folenriiiilaDeiconfti-
tutione cum Abraharacaninialia difleda per duos ordines difponebantiir , m-

/ter qubs Deus in igne pertraniiit. Gen.if.17. Imitati fiinthuricritumlfrae»
litae fubfequeritiura jetatum. Jer. 54*18. Iriio & gentes extira Ecclefiam , quia
apud Romanos ttios erac ccedere porcatfi filice, cum addita iraprecatio.ne,ita
feriendtirii Populum Romanum, fi pribr fo^dus rupifiet. Liv, 1. 1. Decad» i. cui
accinit yirgilms Cifa jungebaritfGedcraporca. \ . '

. In eundem finem refpexit Ariftides , qui inter foletinem padi de fol-

' vcndis ve^fligalibus cbnfirmationem maflis ignitasmariinjecit,Deosbrans,ut,
talimodo excinguerentur,quicunque ^ejerateric. Plutarch. m Arift. Ebdem
referente Lncius Cinna'lapidem ex vercice Capitbliiprxcipitem devolvitad- "
jedo vbto , fi falleret , pari ekcuflibni fe fubjiciens. ; Sirienfes etiam fnper ci-
neribus juramenta fierj' volunc. Aj^ autem_apud gentem )(an<fiamexterriori-
tul, quo dividebant & ad cranfiturii di/pbnebant animalia folennitati foederali
deftinata eciatn^ certa fonnula devoyeridi fuerit addita non liquet , de ipfa rei
fignificacipne autem diibiuiri non eft. Micum autem nemini videaturDeura'
adVcrfus foedifragostam feveram exergereanimadyerfiqriem , riecimpun^ab-
ire ei. , qucm animi levitas ad tatitum fcelus impellic , quod Rom. i. 31.
Paulusgentibustanquartiirifamem extindli luminis natufalis BotaiTjexprobrat.
£x ingenti exemplorum ejusmodihominum, qui nullarfideidataerationehar

' bita foedera impic ruperunt, nurnero iri facris literis plurima irrvenire licet
2.Sam.2i. 2. Par.3(?.i3. Jcr. 55?. V

Sed hic lion immerit6 qusritur, quomodo Cteus Ifraelis iirud fbedus > quod
ex parte Tyrioruiii per falforum Debrum invocationem corifirtnafum fuerat^
ob violationerii potuerit vindicare, ac fiipfe violatiis QffGt: autlfraelitasjdn*
di(aam expetere ob kfam fanCtitatem divinam ?- Ad quod fciendum ,
gentiles quiderii jufavifte per id, quod tevera Deus nori cft i & fic ipfam in-
vocatioriem religiofam quoad rationem fuam intrinfecam fuifeiliegitimam ,
nec taracn yalore 8c effedu deftitutam , quia obligatio fa^aael^fubcrpinione

ver*

^(iiymr

tf m^mm »-» m lun M H „ ■ „ , „ ^ „, , ^,, , ,^ ,|^,- — -^i

yera pivinitatis imockx; ciijns liBfjonem non diffireri poterat Ethnicus con-

rcienciaerronea peccans, &{ic nec pcenam incufare. £x ea^ ratione etlam

fan^i fcedera per Deos gentilium patrios olim admifernnt, iit Ifaacixs fidsm

AbiriieleGhi jurantis per Peos patrios furpe^aam non babmr. Gen, itr, v. |r.

nec Jacobus LabaUem ad ar<5tius vincillum cocgir, poftquam per Deum

Nahor prster Deum Abrahami pa^Slo farhilias audloricatem adjmlgere vo»

luit. Genef. 31. vers. ^3. Imo, &,hodie admictuntur illae ftipulationes, cjii^

^ vei ab heteradoxjE religionis hominibus cum appofitione iliicica fanjSlo-

rutp, vel ab infidelibus cum proyecatione ad fuos Pfeudo-deosvelPieudo*

Apoftolos obfighantur & dd robur fuuni perducuntur. Deinde & hoc du^

bium movetur, quareDeus prscipuein hanc inlfraelitas commifl&m injuri-

am'& violentam libidini aliorum expofitionem animadverterit , cum ex re-

cenfione Prbphetica fuperius meniorata tot enorraiapeccata commiferint, qui-

bus vel tertius nSturx didtamen reclamavit , vel tot nationes per continuura

commerciorum exercitium eo delat«e non leve ofFendiculum pailae funt. Do-

cuit enim alios fuperbire , ^ffccminatos mores ad/iimere , lucris invjgilare,

&p<?regrinum hajbitum amare. Multaenimde Sarranisvcf];jbus &aIiisIo-

quuntur audores: Viigiliusenimhabet Sarranum oftrum,JuvenaIis,Sarrana

aulaea, Golummella $arrananiviokm, i.e. Purpuram ex Tyro addudim?

Sciendum autem» Deumhicftare tanquam Patronumac vindicemEccIefije

fuse, ob mehi6_):riam foederis Gratiofi, ob quod membrisillius fide fibi

^^unitis omnia boaa fpiritualia communicat , &:iiIorum fortem in fe fiifcipit.,

5?]ach.2.8. Matthvi 5. & tam pr6furid& ferififle mala Jfraelitis fa(f^a,'quafi imm^-?

diatc adverfas Ipfum viridicationis pruritus direflus & opes Ipfiusper expi-

lationem diftraftaj fuifterit. Joel.^. 4.5 , QUamvis enim .11 raelitae turpiter

defecerant, nec Umen fDeus ahdieabat TJrophetds, conftantes confeftbres

Tob.1.2. atque coloniamfuam occultan^ijquam femper inter externam cor»

ruptionem fibi feferyavit i. R.eg- 15. 18. Cum ergo de Ifraelitis Gonclamatum

efTe credidit fuperba hasc civjtas, aliumfibi Miniftrum eiegit.Deus,Monar-

cham fcilicetBabylonicum, quiabsquedubioper tantam infolentiahi, qua

omnes obliquis adfpiciebant hirquis , fnotus confilium de redigeiidis illis,

in ordinem iniit, & l3eo ita difponente ardiifrima obfidione cinxit , & de-;

mum expiignavit , qiiod per partes enumeratur Ezech. 2<9. 7. fqq. Tunc

jgnis exarfitiniraDivina, fulgureniingladiiconfumfitcives, ftatuas magnir

ficas,^per quiis vel illuftresyiri, vel trophaea magnificemis fu«j vel turrcs

* i munitse

imriwrii

iiiunits iritelliguntnr in cinerem redegit
opes&merees pretiofas, fax hollilis in cii
fiderri , & tex iniferabili demum bufto puh
3,6. II, Nec iritra muros coritinebatdr furc
ferro fiammaque -vaftabatur, & tamhorren
rapiebantur v. 8. if .i(JV& feqq. Ducitur a
civitas,quotiesDeus & hifce temporibus ce
libus armis concutitj 'obfidibnibus diutur

intcr pari^es de Imperio litigantes poni
tio j quam alcefa per Alexj

■'."■■ ■ ■ -" ' . ■ eft,.

SOLl DEQ

INvi(5tas repetita probant haec pra^lia
• Hinc eris in Templo firma colum
Ardua nimirum fe<5laris &. omnia fumi

Ut Domini poffis W^c^r^ ad ^ftra gre

Mosjlopes iitviolftfa Amici

folenni Amoris_m6numer.

>- ennninofiscomflstt

FRII

tJnt ea digna yiro , quje Tu feliciter'
Hinc Themis-his aufiS'prajmia e

Hac pr&fimtiJftmodi]feri
fpe^ato, ^ublicum-fe

s

y^Ptatam poteris tandem contingere
^J Mature fcrutans dogmata facr^
Fata velint, talem quondam vencretur i
' Qualem cundorum Te fore vota \

HifcePrAfiant.Dn.nefp.uii
' fui/pem concitans,pra

kona

MIH

*»r

n redegicMmma , 'ardoravarids devor^vft
(ftilis in cinerem*redegit muros & domos dc-' "

bufto piilvis in undas niaris cyerreb«uri Ez.
sbatdr fiiror hpftilis , fed & ager cirimmjacens .
:amhorrendo cafu omncs nationes iriftuporerai

Ducitur a^utem deuuo in Scenam infelix hxc ^
iporibus celebriora urbium propugnacula hofti*
hus diuturnis adfligic , 6c quafi pomum EriiioS'^
;antes ponit. Prima hazc erat Tyri devafta-
i per Alexandrum M. infequuta

, ■ eftc ■,. : . ■;■■ . ; ^ ';

DEO GLORIA.

2C prjclia vircs ; '^

ma columna :Dqi.

nuiia fumma:;

(? Jaj^^rrf gregem. i;

'oltti^fi AmicitiA noJlrA San^itasTIBI fpargere tJioc^Ut

ris_tn6numento iquodfpem, qmm fuftines , ingentem

oJiscom])lsturiis,ieftari atquedeclfirare jujfit

FRlb.JAC. BIBERUM, Mag. Cand-

■■ ■«I I I I I III» ' — ———<—— — 00mmmmmtfmmmmmm

iifeliciteraudes, ""

J'f)rajmja digna parat^ ' ^

tijfmo dijfertationis Au0ori Arnico in utraque fortun»
^ublicumfelicijjimi ingenii fpecimen edentiapponit

^:;.' PHIL. FRlD.HAAGE,Mag.Cand.

" ' i ' ■ "■ ■ ' " ■■ " ■'■ ■ — -— • ■ — ■ I. ..■■<■

Dntihgere metam,

^mata facra Dei. . ,

^^encretur ut orbis> ' . ^

fore vota volunt! :!

D». ^efp. AmicofuofinguUriterdiligencfoi eum tnagntm
mcitans,frAclwaminddlemLu(ipublicAexponerety
bona precabmtur ■ ' '■

COMPROMOTIONALESi

Ml»]